KIPPUG WATTU LÀKKI RÉEW MI (CI TEKKIB PAAP AALI JÀLLO)

Cër bi nu jox farañse bi tax na ba, kenn sañul a xët sàrt yiy yoonal mbindam. Te sax, boo juumee ba yàq ci baat bi gën a ndaw, réew mépp mbamb la, ak koo mënti doon. Waaye, bu dee wolof bi moom, nu neex waay binde, dara du la ci fekk.

Ndeysaan, dangay foog ne sax, làkki réew mi, ñoom, amuñu ay sàrt yiy yoonal seenum mbind. Aycaleen nu jubbanti, ci mbindum wolof mi, yenn ndëngte yiy ñaawal ak a tilimal xar-kanamu réew mi.

 ÀND JUBAL MBIND MI !

Ci tekkib Paap Aali Jàllo (Iniwérsite Gaston Berger)

 Àlluwa ji

I Kàddug dugge

II Mbind mi ñu bëgg a jubal

1- Ayeropooru Ndakaaru

2- Turi jotaayi tele Senegaal yi

3- Turi làng walla kuréli pólotig

4- Turi « start-up »

5- Àlluway-siiwal

Ñi sos KIPPUG WATTU LÀKKI RÉEW MI

Kilifa yi ànd ak nun ci siiwal yaxal bii

 Kàddug dugge

Danu seetlu ne, li ko dale ati 2000 yi ba tey, nguur geek làngi pólotig yi, ñu ngiy jéem a faaydaal làkki réew mi. Nu koy rafetlu. Muy càkkub-dëkki-taax yi, kow tali yi ak yéenekaay yi, bu ci nekk a ngiy fésal làkki réew mi ak ni askan wiy dundalaatee sunug moomeel. Ci misaal, àlluway-siiwal yi, turi jotaayi tele yi, turi làngi pólotig yi… bu ci nekk, bindees na ko ci wolof doonte ne, yenn saa yi, ñu rax ci farañse.

Naam, itte jaa ngi fi. Waaye, mbind mi dafa des lu baree bare. Dafa mel ni, cër bi nu jox mbindum farañse bi, joxunu ko mbindum làkki réew mi, rawati-na wolof bi. Moom kay, kenn sañul a xët sàrt yiy yoonal mbindum farañse mi te mbambuñu la, ak koo mënti doon. Waaye, bu dee wolof bi moom, nu neex waay binde, dara du la ci fekk. Ndeysaan, dangay foog ne sax, làkki réew mi, ñoom, amuñu ay sàrt yuy yoonal seenum mbind.

Ndaw njuumte lu réy !

Ci atum 1971 lees jëkk a génne ab dekkare buy sàrtal mbindum wolof ak teqaleb baat yi. Dekkarey 1975, 1985 ak 2005 yi ci topp yépp, ci bu jëkk bi lañu wéeru, bu ci nekk indi ciy coppite. Bu dee àtteb 77-55 biy sàrtal mbindum làkki réew mi, moom, bésub 10^eel ci awril 1977 lañu ko yoonaloon. Àtte bi dafa tëral ne, bépp yaxal bees jagleel mbooloo mi, te nu bind ko ci wolof walla seereer, warees na ko dëppale ak dekkare yiy sàrtal mbind mi ak teqaleb baat yi ci làkk yooyule. Ci yoon, képp ku jalgati àtte boobu, yeyoo nga ab daan, ni ko dogi 2, 3 ak 8 tërale ci garug-àttey jalgati gi. Dëgg la, jamono yooyu, jubluwaayu pólotig la àtte bi amoon. Waaye, tey, warees na jéggi loolu, sóoraale làkk yeek seenum njàngale ci jubluwaay yi. Su boobaa, dees na mën a wattu mbindum làkki réew mi, dakkal yëfi maa-tey yi.

Rafetul, 50i at ginnaaw bees sàrtale mbind mi, nuy wéy di dajeek i ndëngte ñeel làkki réew mi. Te, mbind mi, taxu koo soppeeku noonu, rawati-na bi mu amee àtteb yoonal.

Njuumte yooyu yàgg fi lool, tëw a deñ. Booba ak léegi, dañuy nasaxal faayday làkki réew mi. Te, loolu dafay sabab xeebeel ñeel sunuy làkk, aada ak cosaan. Bu yàggee, dinanu gën a suufeel sunu bopp.

Kippug làkki réew mi dafa di ab kurél gu ëmb ay jigéen ak i góor yu farlu ci làkki réew mi. Li ñu bëgg mooy xirtal taskati xibaar yépp, ñaax leen ngir ñu gën a sàmm sunu moomeelug làkk ak aada. Ngir mottali yéene bu ni mel, nangu nañu leen a baaxe seen jaar-jaar ak seen xam-xam ba nu mën a amalub set-setal ci li fi nekk tey, ak li nar a ñëw ëllëg. Ci gàttal daal, jubluwaay bi mooy, fexe ba mbindum làkki réew mi jaar yoon. Bu ko defee, dootunu jaawale « jaam » ak « jàmm » ni ko ayeropoor AIBD defe. Ndekete, ngir dalal way-tukki yi, dañu bind ci gegub teer bi « Dalal ak jaam » te ñu waroon a bind « Dalal ak jàmm ».

Te xam ngeen ni jaam du jàmm.

Kippug wattu làkki réew mi di leen baaxe ay  jubbanti ñeel yenn ndëngte yiy ñaawal ak a tilimal xar-kanamu réew mi.

 Mbind mi nu bëgg a jubal

I- AYEROPOORU NDAKAARU

II- TURI JOTAAYI TELE SENEGAAL YI

SEN TV

 TFM

 2STV

 WALF TV

RTS

 III- TURI LÀNGI WALLA KURÉLI PÓLOTIG YI

IV- TURI « START-UP »

IV- Àlluway siiwal

Leeral.net

Jóoni-jóoni

Orange money mooy sunu kalpe

Wari, Jege na, Wóor na, Gaaw na

Matelas Dodo Doole rekk moo wóor

Joŋe  Dëbbal Lu saf !

Feem bu bees “système” la

Dina xëb, dina set, ànd ak xet gu neex

Jubbanti yi nuy def ci àlluway-siiwal yi, dees na leen fekk ci nataal yi ànd ak yaxal bi. Limub jubbanti bile nag, matalewul. Ndaxte, jotunoo dajale mboolem àlluway-siiwal yi, turi jotaayi tele yi, yu làngi walla kuréli pólotig yeek yu « start-up » yi. Ci kanam tuuti, dinan amal yeneen i kàmpaañ.

Kàmpaañ bii di Ànd jubal mbind mi !, Kippug wattu làkki réew mee ko xalaat. Amalees na ko ginnaaw kàmpaañu alfaabetisaasiyoŋ biñ jagleeloon mag ñi te dippe woon ko Àllarbay làkki réew mi.  Alfaabetisaasiyoŋ boobu, diggante bésub 28^eel ci oktoobar jàpp bésub 9^eel ci desàmbar 2020 lees ko dawaloon ca IFAN Séex Anta Jóob ak ca EBAD.

Kippug wattu làkki réew mee ngi dékku bépp seetlu walla xalaat te yit pare na ngir dimbali képp ku am soxla su aju ci tekki ak mbind mu jub añs.

Mail : allarbaylakkireewmi@gmail.com

Ñi sos KIPPUG WATTU LÀKKI RÉEW MI

Maryetu Jong Jóob

Wattukatub Kàggu, doonoon fi Aji-saytu bu Fondation UCAD, Ndakaaru

Ajaratu Umar Sàll Jaw

Aji-làmmiñal ca IFAN Séex Anta Jóob, UCAD, Ndakaaru

Ndey Koddu Faal

Njiitu EJO-Éditions, Kërug-móolukaayu téere ci làkki réew mi

Maamur Daraame

Aji-làmmiñal, FLSH, UCAD, Ndakaaru

Bubakar Bóris Jóob

Bindkat, Njiitu defuwaxu.com yéenekaayu web ci wolof

Baabakar Jóob dit Buuba Jóob

Aji-mboor, Bànqaasub Làkki démb, FLSH, UCAD, Ndakaaru

Maam Cerno Siise

Aji-làmmiñal, Bànqaasub Làmmiñal, FLSH, UCAD, Ndakaaru

Paap Aali Jàllo

Plus de publications

• Paap Aali Jàllo

  https://www.defuwaxu.com/author/paapaalijallo10/

  LI GËN A FË CI XIBAARI BÉS BI (1/12/2023)
• Paap Aali Jàllo

  https://www.defuwaxu.com/author/paapaalijallo10/

  AYIB DAFE A NGI YEDD CDC
• Paap Aali Jàllo

  https://www.defuwaxu.com/author/paapaalijallo10/

  PASTEF JIITAL NA BASIIRU JOMAAY
• Paap Aali Jàllo

  https://www.defuwaxu.com/author/paapaalijallo10/

  SONKO AMATI NA NDAM !